Süni intellekt

Süni intellekt tətbiqləri xərçəng riskini təyin edəcək.

Yurd.Media Türkiyə mətbuatına istinadən xəbər verir ki, bu barədə 12-ci Türk Tibbi Onkologiya Konqresində məlumat verilib.

Türkiyə Tibbi Onkologiya Dərnəyinin vitse-prezidenti professor Bülent Karabulut bildirib ki, xərçəngdə səbəb-nəticə əlaqəsi bilinərsə, dərmanın müalicə edə bilməyəcəyi xərçəng yoxdur. Onun sözlərinə görə, problem əslində məlumat çatışmazlığıdır:

"Biz bunu quranda çox uğurlu nəticələr əldə edirik. Süni intellekt bizə "bu tarixdə xərçəngə tutulacaqsınız" deməyə bilər. Amma bu yaşınıza qədər xərçəngə tutulma riskinizin yüksək olduğunu sizə xəbər verəcək".

Şəxsiyyət xüsusiyyətlərinin xərçənglə əlaqəli olduğunu göstərən bir araşdırma olmadığını deyən B. Karabulut, "Kədər xərçəngə səbəb olurmu?" sualına "O zaman övladını itirən hər ananın xərçəng olması lazımdır. Belə bir əlaqə yoxdur. Həyata pozitiv baxmaq hər zaman çox daha yaxşıdır" deyə cavab verib.

“Süperkompüter Mərkəzi- yüksək hesablama gücünə malik GPU çiplərindən istifadə edilən, böyük həcmli məlumatların emalı və süni intellekt modellərinin icrası üçün istifadə olunan texnoloji infrastrukturdur. Hazırda Azərbaycanda süni intellekt ekosistemini gücləndirmək məqsədilə iki Superkompüter Mərkəzi qurulur. Bu mərkəzlər həm dövlət sektorunun, həm də startap və innovativ biznesin süni intellekt layihələrinə texnoloji dəstək məqsədilə yaradılır”.

Yurd.Media xəbər verir ki, bu barədə Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüz bildirib. Onun sözlərinə görə, birinci mərkəz İqtisadiyyat Nazirliyinin dəstəyi ilə CASPEL şirkəti tərəfindən inşa olunur və yalnız dövlət qurumlarının, elmi tədqiqat qurumların süni intellekt layihələri üçün nəzərdə tutulub:

“Artıq bütün dövlət qurumlarına bununla bağlı müraciətlər göndərilib. Layihənin əsas icra tərəfi İqtisadiyyat Nazirliyinin İKT Departamentidir. Bu mərkəzə 20 milyon manat büdcə ayrılıb, Dell texnologiyası üzərində qurulur və NVIDIA H200 GPU-lar ilə təchiz olunur. Təşkilatçılar layihənin ən çətin mərhələlərdən biri olan, ABŞ-dan NVIDIA-nın GPU çiplərinin lisenziyasının əldə olunmasını da artıq tamamlanyıblar. Hazırda xidmətlərin dizaynı və tarifləri üzərində işlər gedir. Yaxın günlərdə açılışı nəzərdə tutulub”.

O. Gündüz bildirir ki, ikinci mərkəz isə AzİnTelecom tərəfindən qurulur və bu yaxınlarda 7 milyon manatlıq tenderin nəticəsində işlərə start verilib:

“Tender başa çatıb, lakin 2-ci Superkompüter Mərkəzini quracaq şirkəti AzİnTelecom hələlik elan etməyib. Bu mərkəzin Lenovo texnologiyası üzərində qurulması gözlənilir və NVIDIA H200 GPU çipləri ilə təchiz ediləcək. Hələlik ən çətin mərhələnin, NVİDİA çipləri üçün ABŞ-dan lisenziyanın əldə olunması haqqında məlumatlar verilməyib. Bu mərkəzdə əsas istifadəçi qismində Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi nəzdində fəaliyyət göstərən AI Lab, həmçinin startaplar, innovasiya ekosisteminin iştirakçıları və biznes strukturları nəzərdə tutulub. Xatırladıram ki, Süni İntellekt Akademiyası da Aİ Lab tərəfindən yaradılır. AzİnTelecom-un Superkompüter Mərkəzinin tarifləri də hələ müəyyənləşdirilməyib, lakin bu məsələ ötən gün İRİA-da keçirilən görüşdə xüsusi müzakirə mövzusu olub və bununla bağlı təkliflərimizi təqdim etmişik. Qeyd edim ki, bu yaxındlarda Prezident tərəfindən təsdiqlənən süni intellekt Strategiyasında infrastrukturun inkişafı üçün belə superkompüter mərkəzinin yaradılması nəzərdə tutulmuşdu . Strategiyanın qəbulundan dərhal sonra cavabdeh qurumlar tərəfindın real işlərin görülməsi diqqət cəlb edəndur və təqdirə layiqdir. Dövlət qurumları üçün süni intellekt layihələrinin xarici resurslarda saxlanılması müəyyən risklər yaradır. Özəllər, startaplar üçün də GPU əsaslı süni intellekt modellərin xarici resurslarda yerləşməsi xeyli xərclər tələb edir. Bu baxımdan, düşünürəm ki, hər iki mərkəzin şəffaf, açıq və rəqabətqabiliyyətli olması, həm dövlət, həm də özəl sektor üçün əlçatan tariflərlə xidmət göstərməsi süni intellekt ekosisteminin inkişafına mühüm töhfə verəcək. Ümid edirəm bu mərkəzlərin təqdim etdiyi xidmətlərin tarifləri əlçatan olacaq”.

"Google", dəniz aləminin ən ağıllı canlılarından olan delfinlərlə ünsiyyəti daha real və mümkün etmək üçün mühüm bir addım atıb.

Yurd.Media xarici mətbuata istinad edərək xəbər verir ki, "Google" "Wild Dolphin Project" təşkilatı ilə birgə, delfinlərin səs siqnallarını analiz və şərh etmək üçün "DolphinGemma" adlı süni intellekt modelini təqdim edib.

"DolphinGemma" modeli, Atlantik okeanında yaşayan ləkəli delfinlərin onilliklər ərzində toplanmış geniş akustik məlumat bazasında öyrədilib. "Google"un açıq mənbəli "Gemma" süni intellekt modelləri və "SoundStream" audio texnologiyası əsasında işləyən bu sistem, "Pixel" smartfonlarında da istifadəyə uyğundur. Bu isə alimlərə sahədə olarkən delfin səslərini birbaşa real vaxtda analiz etmək imkanı yaradır.

Layihə çərçivəsində Corciya Texnologiya İnstitutu tərəfindən hazırlanmış CHAT (Cetacean Hearing Augmentation Telemetry) cihazı da tətbiq edilir. Bu cihaz delfin səslərini yazmaq, dinləmək və süni şəkildə yenidən yaratmaq funksiyasına malikdir.

Tədqiqatçılar ümid edirlər ki, "DolphinGemma" delfinlərin sosial ünsiyyət strukturlarını, fərdi "adlarını" və siqnallarını aşkara çıxaracaq. Gələcəkdə isə bu tədqiqatlar əsasında delfinlərin dili üçün xüsusi bir lüğətin yaradılması planlaşdırılır.

Süni intellektlə qurulan ünsiyyət zamanı istifadə olunan nəzakətli sözlər 10 milyonlarla dollar məbləğində enerji xərcləri yaradır.

Yurd.Media ABŞ mətbuatına istinadən xəbər verir ki, bunu "OpenAI" şirkətinin baş icraçı direktoru Sam Altman bildirib.

"İistifadəçilərin ChatGPT ilə qurduqları ünsiyyət zamanı “zəhmət olmasa” və “təşəkkür edirəm” kimi ifadələr sistemdə daha yüksək emal yükü yaradır və bu da elektrik istehlakını artırır", - o vurğulayıb.

Onun sözlərinə görə, texniki baxımdan nəzakətli dildən istifadə daha çox emal gücü tələb edir:

"Bu, ChatGPT-nin fəaliyyət göstərdiyi məlumat mərkəzlərinin həm enerji istehlakını, həm də soyutma ehtiyaclarını artırır. Yüksək hesablama gücü və soyutma sistemləri elektrik istehlakına ciddi təsir göstərir".

“Microsoft WorkLab” tərəfindən dərc edilən qeyddə isə bildirilir ki, süni intellekt istifadəçinin dilinin peşəkarlığına və tonuna uyğun cavab verir. Yəni süni intellektin emosiyaları olmasa belə, onun istifadəçi ilə ünsiyyət keyfiyyəti istifadə olunan dildən asılı olaraq dəyişə bilər.

Sam Altman vurğulayəb ki, ChatGPT-nin həftəlik aktiv istifadəçi sayı 800 milyona yaxınlaşır, bu da dünya əhalisinin təxminən 10 faizinə bərabərdir.

Parisdə Azərbaycanın ilk süni intellekt rəsm aparatı SHUSHA Fransa ictimaiyyətinə təqdim olunub.

Yurd.Media "Report"a istinadən xəbər verir ki, rəsm aparatı IDAF 25-in Paris təqdimatı çərçivəsində nümayiş olunub.

Tədbirdə Azərbaycanın Fransadakı səfiri Leyla Abdullayeva, Türkiyənin Fransadakı səfiri, diplomatik nümayəndəliklər, yerli sənətsevərlər, jurnalistlər və fotoqraflar iştirak ediblər.

Tədbirdə çıxış edən L.Abdullayeva süni intellektin yalnız gələcəyin texnologiyası deyil, həm də mədəni dəyərlərimizin qorunmasında və yeni yaradıcılıq formalarının yaranmasında mühüm vasitə olduğunu vurğulayıb.

İstanbul Rəqəmsal İncəsənət Festivalının təşkilatçıları SHUSHA-nın Şuşa adını daşımasının Azərbaycanın mədəniyyət tarixində bu şəhərin tutduğu önəmli mövqedən irəli gəldiyini qeyd ediblər. Tədbir çərçivəsində qonaqlara Qarabağ və onun mədəni irsi haqqında geniş məlumat təqdim olunub. Şuşanın Azərbaycanın mədəniyyət beşiyi, dahi sənətkarların və ilham qaynaqlarının məkanı olduğu vurğulanıb.

Qeyd edək ki, IDAF (Istanbul Digital Art Festival), rəqəmsal incəsənət sahəsində fəaliyyət göstərən yerli və beynəlxalq sənətçiləri bir araya gətirən platformadır. Festival, rəqəmsal texnologiyalarla yaradılan incəsənət əsərlərini nümayiş etdirir və bu sahədəki yenilikləri izləyicilərə təqdim edir. Festivalın əsas məqsədi, rəqəmsal incəsənətin müxtəlif aspektlərini araşdırmaq və bu sahədəki yenilikləri izləyicilərə təqdim etməkdir.

Alimlər süni intellektin imkanlarından istifadə edərək qəfil ürək dayanmasını iki həftə əvvəl proqnozlaşdırmağı mümkün edən yeni sistem hazırlayıblar.

Yurd.Media Britaniyanın nüfuzlu tibb jurnalı "The Lancet"ə istinadla xəbər verir ki, bu innovativ texnologiya dünyanın müxtəlif ölkələrindən olan elm adamlarının əməkdaşlığı ilə yaradılıb.

Sistemin hazırlanması üçün altı ölkədən toplanan çoxsaylı elektrokardioqram (EKQ) məlumatları, ümumilikdə 240 mindən çox qeyd təhlil olunub. Bu məlumatlar əsasında ürəkdəki problemləri erkən mərhələdə aşkar edə bilən neyroşəbəkə formalaşdırılıb.

Parisdə yerləşən Kardiologiya Tədqiqat Mərkəzində yaradılan sistem ürəkdə baş verən ən kiçik dəyişiklikləri belə müəyyən edərək, 70% dəqiqliklə qəfil ürək dayanmasını proqnozlaşdıra bilir.

Qeyd edək ki, dünyada ən çox ölüm hallarından biri qəfil ürək dayanmasıdır. Hər il təxminən 300 min insan bu səbəbdən həyatını itirir. Yeni texnologiyanın tətbiqi ilə bu sayın əhəmiyyətli dərəcədə azala bilər.

Müasir dövrdə işə qəbul prosesində CV-ləri ilk olaraq insan yox, süni intellekt (AI) oxuya bilər.

Yurd.Media "Resume Genius"a istinadən xəbər verir ki, işə götürənlərin 48%-i müraciətləri ilkin mərhələdə AI ilə yoxlayır.

Əvvəllər sadəcə açar sözlərə əsaslanan sistemlərdən fərqli olaraq, yeni AI texnologiyaları namizədin bacarıqlarını ümumi şəkildə qiymətləndirə bilir. Mütəxəssislər deyirlər ki, bu texnologiya həm işəgötürənlərə, həm də iş axtaranlara fayda verir.

Bununla belə, CV hazırlayarkən mürəkkəb dizaynlardan, qeyri-adi şriftlərdən və diaqramlardan qaçmaq tövsiyə olunur. Çünki avtomatlaşdırılmış sistemlər sadə və aydın formatlı CV-ləri daha rahat oxuyur.

"LinkedIn" və "Indeed" kimi platformalar da AI əsaslı yeni alətlər təqdim edərək həm namizədlərin axtarışını, həm də işə qəbul prosesini asanlaşdırmağa çalışırlar.

Buna baxmayaraq, ekspertlər bildirirlər ki, son qərarı yenə də insan verməlidir. AI yalnız seçim prosesini sürətləndirmək və sadələşdirmək üçün vasitədir.