Bəzən insanlar "Asılılıq iradəsizlikdir" deyə düşünür. Amma bu, sadəcə zahiri görüntüdür. Əslində, insanın nəzarəti özü də bilmədən çox vaxt əlindən alınır. Bunun səbəbi isə beyində baş verən görünməz dəyişikliklərdir.
İlk dəfə bir maddə qəbul edildikdə – bu siqaret də ola bilər, içki də, energetik içki də – bədən onu yad kimi qəbul edir. Amma o maddə beyində xoş hiss yaradırsa, bədən onu yadda saxlayır. Beyin sanki deyir: “Bu mənə xoş təsir etdi. Yenə istəyirəm.” Beləcə, insan bir də, bir də həmin maddəyə yönəlir. Amma bu təkrarlar artdıqca, əvvəlki təsiri almaq üçün daha çox istifadə etmək lazım gəlir. Bu mərhələdə bədən artıq öyrəşməyə başlayır.
Asılılıq təkcə bədənin istəyi ilə yaranmır. Ətraf mühitin də çox böyük rolu var. Əgər bir insanın ailəsində gərginlik varsa, yaxud dost əhatəsi bu istiqamətdə təsir göstərirsə, risk daha da artır. Çox vaxt da insanlar daxili boşluğu doldurmaq, ağrıdan qaçmaq üçün belə vərdişlərə üz tuturlar.
Bəzi insanlar maddəni qəbul etməyəndə əlləri titrəyir, əsəbiləşir, yuxusuz qalır. Bu, bədənin siqnalıdır – “mən artıq ona öyrəşmişəm.” Beyin isə bu vəziyyətdən çıxmaq üçün maddəni bir daha istəyir. Bax, bu dövr belə başlayır və təkrarlanır.
Bir vacib məqam da var: asılılıq yalnız zəif insanların problemi deyil. Əslində, bu, beyin kimyasının pozulması ilə bağlı bir haldır və tam olaraq müalicə oluna bilər. Amma bu, bir neçə günə yox, mərhələli şəkildə – həm dərmanla, həm psixoloji dəstəklə – mümkün olur. Əsas odur ki, insan istəsin, ətrafı onu dəstəkləsin və heç kim onu qınamasın.
Unutmaq olmaz: bəzən sadə görünən bir vərdiş belə – məsələn, hər gün bir fincan güclü kofein içmək – bir müddət sonra asılılığa çevrilə bilər. Bu nümunəni geniş mənada düşündükdə, hər kəs asılılıq riski ilə üz-üzə qala bilər.
Bu səbəbdən də insanları asılı olduqları üçün deyil, çətinlik içində olduqları üçün anlamalıyıq. Onlara əl uzatmaq, istiqamət göstərmək bəzən həyatlarını xilas edə bilər.
Məhbubə Mehdiyeva
Tədqiqatçı-ekspert
