Uzun illər ərzində dinozavrların qidalanma vərdişləri haqqında formalaşmış fikirlər yeni tədqiqatla alt-üst olur. Sən demə, bəzi dinozavrlar sadəcə ot yeyən deyil, əsl qurman imiş və bitkilərin müəyyən hissələrini xüsusi seçimlə qəbul edirmişlər.
Yurd.Media xarici mətbuatda dinozavr dişləri haqqında aparılan maraqlı araşdırmanı təqdim edir:
150 milyon illik diş minasında kalsium izotoplarının dəqiq analizi göstərir ki, dinozavrların qidalanması onların nəhəng ölçülərindən daha çox, qidanın dəyəri və teksturasından asılı olub. Bu sensasion nəticələr "Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology" jurnalında dərc edilib.
"Mənim əsas nəticəm odur ki, otcul dinozavrların fərqli qidaları var idi və bu heyvanların yediyi bitki hissələri hündürlükdən daha əhəmiyyətli faktor ola bilər", - deyə Austindəki Texas Elm və Təbiət Tarixi Muzeyinin paleontoloqu Liam Norris bildirir.
"Beləliklə, əgər onlar yarpaqlar kimi daha yumşaq hissələr yeyirlərsə, budaqlar və ya bəlkə də qabıq yemək əvəzinə, bu daha əhəmiyyətli görünür".
Norris və həmkarları dinozavr minasındakı kalsium izotop səviyyələrini müasir otcul heyvanların minasındakı səviyyələrlə müqayisə edərək heyrətamiz faktlar aşkarladılar. Komanda müəyyən etdi ki, nəhəng sauropod Camarasaurus — təxminən 164-145 milyon il əvvəl Son Yura dövründə yaşamış və uzun müddət əsasən ağac təpələrindən qidalandığı düşünülən nəhəng dinozavr — gözləniləndən daha çox odunlu bitkilər və budaqlarla qidalanırmış.
Maraqlısı odur ki, daha kiçik, dimdikli Camptosaurus isə yarpaqlar və tumurcuqlar kimi daha yumşaq bitki hissələrini üstün tuturdu. Bu tapıntı iri dinozavrların qida seçimində məhdudiyyətləri olduğu haqqında onilliklər boyu formalaşmış ümumi fikrə tamamilə zidd gedir.
"İnsanlar onilliklərdir dinozavr dişlərini araşdırırlar və bu, eyni növ problemi araşdırmaq üçün gözəl yeni bir metoddur", - deyə tədqiqatda iştirak etməyən Londondakı Təbiət Tarixi Muzeyinin dinozavr mütəxəssisi Paul Barrett bildirir. "Bu, dinozavr qidalarının bir qədər qeyri-müəyyən olduğu və nələr baş verdiyini çox bilmədiyimiz hallarda daha faydalı olardı".
Ətyeyənlərin menyusu da fərqli imiş
Norris-in komandası həmçinin iki ətyeyən dinozavrın dişlərində kalsium izotop səviyyələrini ölçdü və onları müasir ətyeyən heyvanlarla müqayisə etdi. Nəticələr göstərdi ki, timsaha bənzər Eutretauranosuchus əsasən balıqla qidalanırdı. Qəddar teropod Allosaurus isə əsasən digər dinozavrların ətini yeyirdi, lakin Son Təbaşir dövründə 68-66 milyon il əvvəl yaşamış məşhur Tyrannosaurus rex-dən fərqli olaraq, onların sümüklərini o qədər də çox yemirdi.
Tədqiqatçılar nümunələrinin bir qismini Utahdakı Dinozavr Milli Abidəsində məşhur bir qazıntı sahəsi olan Carnegie Quarry-dən topladılar. Bu ərazi 1870-ci illərdə kəşf edilmiş və Son Yura dövrünün daşlaşmış dinozavr sümüklərinin xəzinəsini vermiş nəhəng Morrison Formasiyası daxilindədir.
Dişlərin bəziləri artıq əvvəlki tədqiqatçılar tərəfindən çıxarılmış və təsnif edilmişdi, lakin digərlərini Norris və həmkarları birbaşa karxana divarından nümunə götürdülər. Əvvəlki bəzi tədqiqatlar daha geniş Morrison Formasiyasından daşlaşmış dişlərdə kalsium izotoplarını araşdırsa da, Norris qeyd edir ki, yeni tədqiqat yalnız Carnegie Quarry sahəsindən çıxarılmış dinozavr dişlərini araşdıran ilk tədqiqatdır. Bu sahənin bir zamanlar dinozavr sümüklərinin yığıldığı çay yatağı və ya öküz qövsü gölü olduğu düşünülür.
Yeni metod dinozavr araşdırmalarında inqilab yaradır
Diş minasındakı kalsium izotoplarından qidaları müəyyən etmə metodu yaxşı qurulmuşdur, lakin bu, bu qədər qədim dinozavr dişləri üzərində ilk istifadələrindən biridir, deyə tədqiqatda iştirak etməyən paleontoloq Michael Benton bildirir.
"Düşünürəm ki, bu innovativ bir metoddur və texniki cəhətdən kifayət qədər çətindir", - deyə İngiltərədəki Bristol Universitetindən olan Benton bildirir.
Barrett qeyd edir ki, tədqiqat dinozavr diş minasında kalsium izotoplarının ölçülməsini etibarlı elmi araşdırma kimi təsdiqləyir: "Bu, bu növ kimyəvi izlərin dişlərdə bu qədər uzun müddət qorunduğunun gözəl təsdiqidir".
